HAYDARPAŞA VE SELİMİYE

Anadolu’ya Uzanan Yol
Sirkeci İstasyonu’nun güzelliği çevresindeki çirkin binalar yüzünden gözden kaçabilir ama Anadolu, Suriye ve İran’a trenlerin kalktığı Haydarpaşa Garı, özellikle de deniz tarafındaki muhteşem görüntüsüyle bunu fazlasıyla telafi eder. Florence Nightingale’in  Kırım Savaşı sırasında, buradaki İngiliz Hastanesi’nde çalıştığını öğrenmek ise Selimiye Kışlası’nın askeri tarihiyle ilgilenmeyenlerin bile ilginç bulduğu bir bilgi…

Kadıköy’ün kuzeyindeki Haydarpaşa’ya adını ya Kanuni Sultan Süleyman’ın (1520-66) sadrazamı ve buradaki üzüm bağlarının sahibi Hadım Haydar Paşa ya da III. Selim’in (1789-1807) sadrazamı, buraya kışlayı inşa ettirmiş olan Haydar Paşa vermiş. XIX. yüzyıla kadar bu bölgede tarımla uğraşılıyormış, daha sonra doğuya giden orduların toplanma yeri haline gelmiş. 1833’de inşa edilen ilk istasyon ve 1899 senesinde yapılan liman bölgedeki sanayinin önemini arttırmış. Alman tarzının en güzel örneklerinden biri olan bu heybetli binanın kaderi Marmaray projesine göre şekillenecek.

İstasyon
Kayzer II. Wilhelm 1898’de İstanbul’u ziyaret etmiş. Bu ziyaret Osmanlı ve Almanya arasındaki ilişkilerin gelişmesine yardımcı olmuş ve Türkiye’de demiryolu ağını kurma işi İngilizlerden Almanlara geçmiş. Berlin’den Bağdat’a tren yolu projesinin bir parçası olarak, 1906’da İstanbul’a yeni bir istasyon yapılması, Alman hükümeti tarafından üstlenilmiş. İstasyonu Alman mimarlar Otto Ritter ve Helmut Cuno planlayıp anıtsal bir bina yaratmışlar. İşin ilginç tarafı Avrupa yakasındaki Sirkeci İstasyonu’nun oryantal görüntüde olması, Asya yakasındaki istasyonun ise Avrupai bir tarzda inşa edilmesi! I. Dünya Savaşı sırasında, 1917’de gar deposundaki cephanelere yapılan sabotaj sırasında bina büyük zarar görmüş. 1979 senesinde ise Independenta isimli tankerin Boğaz’da patlayıp yanması sonucu vitraylarda hasar meydana gelmiş. Ancak aslına uygun olarak yapılan restorasyonlarla bina, 1908’de ilk açıldığı günkü görüntüsünü koruyor.

Eğer, Haydarpaşa Garı’na vapurla gelecek olursanız, küçük iskeleye dikkat edin. Bu zarif yapı mimar Vedat Tek tarafından 1917’de planlanmış. Süslemelerini Hacı Hafız Efendi,  Kütahya çinileri ile yapmış. Çatıda baca gibi duran ise kuş evi.

Marmara Üniversitesi
Vapurla Haydarpaşa ’ya yaklaşırken görülebileceğiniz bu etkileyici bina, 1894 yılında Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane adıyla Tıp Fakültesi olarak yapılmış. Alexandre Vallaury ve Raimondo D’Aronco tarafından Yeni-Osmanlı tarzı olarak bilinen uslupta tasarlanan giriş tarafındaki dikkat çekici iki saat kulesi Hint mimarisini andırıyor. Yıllarca Haydarpaşa Erkek Lisesi olarak hizmet veren bina 1983’de Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi oldu. Binanın yanında Gelibolu’da ya da Selimiye Kışlası’nda ölen İngiliz ve İngiliz Milletler Topluluğu askerlerinin yattığı Kırım Savaşı Mezarlığı var.

Selimiye Kışlası
Selimiye Kışlası ilk olarak Haydarpaşa ’nın kuzeyinde 1799 senesinde inşa edilmiş. Adını sürekli problem çıkaran yeniçerilerin yerine yeni bir ordu kurmayı hedefleyen Sultan III. Selim’den almış. 1808’de çıkan yangında büyük hasar gören kışla, daha dayanıklı malzemelerle Sultan II. Mahmud tarafından 1825 senesinde yeniden yapılmış. Bundan tam iki yıl sonra da sultan yeniçerileri ortadan kaldırmış. II. Mahmud’un yaptırdığı kışlanın sadece bir kanadı varmış; diğer üç kanat mimar Krikor Balyan tarafından Sultan Abdülmecid’in saltanatı sırasında eklenmiş. Cumhuriyetin ilk yıllarında kışlayı okul yapmışlar. 1963’te tekrar kışla olmuş. Bugün, dört kuleli bu dev yapı, I. Ordu Komutanlığı Karargahı olarak kullanılıyor.

Ünlü “Lambalı Kadın”, Florence Nightingale Kırım Savaşı (1853-56) sırasında burada görev yapmış. Temel hijyen kurallarını uygulayarak yaralanan askerler  arasında ölüm oranını ciddi derecede düşürmüş. Kulelerden birinde Florence Nightingale Müzesi bulunuyor. Kaldığı oda ve ameliyathane, Nightingale anısına onun yaşadığı dönemdeki gibi korunuyor. Burada Kırım Savaşı ve diğer savaşlarla ilgili bilgileri de bulabilirsiniz. Kışla ordunun kontrolünde. Ziyaret için iki gün önceden, 0216 553 10 09 no’lu faksa kimlik fotokopinizi ve ne zaman gezmek istediğinize dair bir notla, telefon numaranızı göndermeniz gerekiyor. Talebinizin onaylanıp onaylanmadığı bilgisi için sizi geriye arıyorlar.

Selimiye Camii
Kışlanın karşısında Sultan III. Selim’in askerler için 1803-4 tarihleri arasında inşa ettirdiği Barok uslubundaki cami var. Sağlam olmadığı görülünce iki minareyi yeniden yapmışlar.

NASIL GİDİLİR?
Eminönü ve Karaköy’den Haydarpaşa’ya vapur seferleri var. Selimiye Kışlası’na Üsküdar’dan otobüs ve dolmuşla gitmek çok kolay ya da Harem’e arabalı vapurla gelip kışlaya yürüyebilirsiniz.